Trong thập niên trước 1980 ở bên Lào miền bắc (luang prabang), xa thành phố chừng 50 km có một con sông tên là Ou (nam ou) là một nhánh sông chảy vào sông Mekong, văn hóa người Lào hay lập thành làng theo bờ sông, làng lớn nhỏ và không có đường xe tới, nếu làng lớn hơn 100 gia đình thì có thể có chùa, sinh sống theo thiên nhiên bờ sông và sườn núi, làng nhỏ 20 mái nhà thì không có chùa. Một hôm, tôi đi kiếm cây trong rừng với hai người nhà quê dẫn đường đi dọc theo con sông Ou chừng 20 cây số xa sông Mekong, dọc theo con sông có làng lớn nhỏ cho đến một làng tên Pachec là làng người Lự, giọng nói tiếng Lào theo thổ dân Lự thì tôi cũng đủ hiểu nhau, làng này là một làng lớn theo bờ sông Ou, có hơn 120 nóc nhà và có chùa. Lúc đó 8:30 giờ sáng thì tôi thấy ở chùa đầy người, ồn ào theo tiếng như có chuyện gì, tôi dạo gót lên coi thử thì tôi thấy một người đàn ông nói năng có vẻ ú ớ không có hiểu gì.
Tôi hỏi hai người đi theo tôi:
- Có chuyện gì xảy ra mà thấy người trong làng này ồn ào vậy?
Một người trả lời tôi:
- Người đàn ông ú ớ nói không hiểu đó, không phải là người làng này, nửa đêm qua bà vợ đuổi theo, ông mới chạy đến làng này xin giúp, mấy người đàn ông làng này sắp đi đến làng đó, tên là làng Chectay, sâu vào trong đường núi cỡ 4 km đường rừng và làng đó chỉ có 20 nóc nhà thôi.
Tôi nói với hai người đi theo:
- Tôi ở trong thành phố ít khi thấy chuyện lạ, mình theo đám người ta đi thì hai người đi theo gật đầu. Tôi mỉm cười và cũng lắc đầu luôn, trong lòng nghĩ: “Bà vợ theo mà ông chồng sợ hãi đến mức đó”. Đêm qua thì lại mưa dầm, đường núi vẫn còn ướt, chừng hơn một tiếng đồng hồ thì tới đầu làng đó, gian nhà đó là gian nhà ở cuối làng, tất cả cỡ 15 người đi theo, đa số là người già và hai ông thầy sư, khi đến trước nhà đó tôi mới hiểu, nhà đó có 3 bậc cầu thang không cao như làng lớn vừa qua. Tôi hiểu rồi, không biết thân thể tôi nổi da gà hay da gấu da vịt trong ban ngày như vậy, tôi lắc đầu:
- Bà vợ anh đó có bầu 6 tháng đi chặt cây rồi bị té lúc trời mưa, máu ra nhiều quá, về đến nhà chiều qua đã chết rồi, theo văn hóa của Lào có bầu chết là phải mổ con ra, mà chết như vậy là phải chôn, không có hỏa táng được. Trời thì mưa và làng quá nhỏ nên ông chồng phải mổ xác vợ lấy đứa con ra khỏi bụng vợ mà không có phù thủy hay thầy bùa ngải tới. Trời đã tối lại mưa, ông chồng lấy cái mền phủ lên thân vợ và lấy miếng vải quấn đứa con để bên cạnh, thắp cây đèn dầu trên phía đầu và ngồi canh qua đêm một mình, cỡ nửa đêm ông chồng nửa tỉnh nửa ngủ thì cây đèn tắt, ông chập choạng bên đầu vợ thắp đèn dầu đó lại, ông ngồi nhắm mắt chút thì đèn lại tắt nữa, ông lại chập choạng thắp lại, nào đèn tắt luôn luôn thì ông hơi tỉnh, mắt còn hé chưa nhắm hết. Ông chồng thấy bà vợ ngỏng cái đầu lên thổi cái đèn dầu đó, ông khủng hoảng nhảy xuống đất lúc trời mưa chạy về phía đầu làng, chạy thẳng qua làng kia nửa đêm trong cơn khủng hoảng đến chùa. Còn xác bà vợ nằm đó thì ướt mưa, hai bàn chân của bà vợ thì lấm bùn đất tới mắt cá chân, mà bùn vẫn còn ướt và bậc thang vẫn in vết bàn chân từng vết tới chỗ nằm. Tôi thấy thân thể tôi toàn là da gà hay da ngỗng không biết luôn và tôi cũng không hiểu được xác đã chết lâu mà đứng lên đuổi theo chồng được. Đám người già và thầy sư lo chuyện mai táng giúp nhau tiếp, còn tôi với hai người từ giã đi về nhưng trong lòng có một chuyện khủng hoảng xảy ra hôm nay từ sáng...
